Tímamót: Hross bólusett gegn sumarexemi flutt úr landi

Hópur íslenskra hesta var fluttur út til svokallaðra „flugusvæða“ í Evrópu – flestir þeirra fóru til Sviss – á mánudaginn, 16. mars. Þetta er lokahnykkur rannsóknar Tilraunastöðvar Háskóla Íslands í meinafræði að Keldum, Háskólans í Bern og annarra samstarfsaðila á sumarexemi í íslenskum hestum. 

 

Sumarexem er ofnæmi gegn próteinum úr munnvatnskirtlum bitflugna sem lifa ekki á Íslandi. Tíðni hefur verið mjög há í útfluttum íslenskum hestum, allt að 50% á slæmum flugusvæðum. Exemið veldur óþægindum og vanlíðan og hefur reynst mikið vandamál í íslenskum hrossaútflutningi.

 

Frá útflutningi hrossanna á mánudaginn. Sveinn Steinarsson, formaður íslenskra hrossabænda, er annar frá hægri.

 

„Sumarexem í hrossum fluttum frá Íslandi er og hefur verið mikið velferðarmál þó að það hafi verið mismikið eftir svæðum og aðstæðum. En þegar verst lætur þarfnast hrossin mikillar umönnunar og líður hreint ekki vel,“ segir Sveinn Steinarsson, formaður Félags íslenskra hrossabænda. „Auðvitað þekkir fólk erlendis sífellt betur hvernig er best að meðhöndla exemið og haga hrossahaldinu, en því fylgir oft mikil aukavinna og kostnaður. Því er mikilvægt að lausn sé framunan. Allir sem hafa komið að þeirri vinnu að hægt verði að bólusetja hrossin gegn exemi, binda miklar vonir við að bóluefnið, og að hægt verði að forverja hrossin sem flutt eru úr landi þannig að þau verði að minnsta kosti jafnsett þeim íslensku hrossum sem fæðast erlendis hvað sumarexemið varðar. Góð niðurstaða úr þessari rannsókn mun umfram allt bæta líðan íslenskra hrossa erlendis og eins mun góð niðurstaða hjálpa mikið til við markaðsettningu og sölu á hrossum frá Íslandi. Á því er engin vafi í mínum huga.“ 
 

Sumarexem hefur verið rannsakað á Keldum síðan árið 2000 í samstarfi við marga aðila og má þar helst nefna dýrasjúkdómadeild háskólans í Bern í Sviss, dýrasjúkdómadeild háskólans í Bristol í Bretlandi, ORF Líftækni og Cornell háskóla í Ithaca í New York-fylki í Bandaríkjunum. Próteinin sem eru að valda ofnæminu hafa verið einangruð og framleidd með aðferðum erfðafræðinnar. 

 

 

Sigurbjörg Þorsteinsdóttir, deildarstjóri sameinda- og veirudeildar á Keldum, ásamt hrossum sem flutt voru út á mánudaginn.

 

Markmiðin eru tvö: Að nota próteinin til að finna ónæmismeðferð, þ.e. að bólusetja hross sem forvörn gegn exeminu, og meðhöndla eða afnæma hross sem eru komin með exemið. Þetta útskýrir Sigurbjörg Þorsteinsdóttir, deildarstjóri sameinda- og veirudeildar á Keldum í kynningarmyndbandi. 

 

„Með því að prófa mismunandi bólusetningaraðferðir, sprautunaraðferðir og mismunandi blöndur af ofnæmispróteinunum og ofnæmisglæðum teljum við okkur hafa fundið aðferð til þess að beina ónæmissvari gegn ofnæmisvökunum í rétta átt þannig að það verði hægt að verja hrossin gegn sumarexemi,“ segir Sigurbjörg.

 

Vilhjálmur Svansson dýralæknir, sem er í rannsóknarteyminu, bætir við að fjölmargir ofnæmisvakar voru greindir í flugunum, en að misjafnt sé gegn hvaða vökum hrossin hafi ofnæmi. Í bóluefninu sem teymið þróaði er níu ofnæmisvakar, þeir sem flest hross reyndust hafa ofnæmi gegn. Hrossin, sem flutt voru út í gær, voru bólusett beint í eitla, en fyrri tilraunir á hestum á Keldum hafa sýnt að bólusetning í eitla er árangursrík leið til að beina ónæmissvarinu á brautir sem ekki leiða til ofnæmis. Hrossin munu dvelja á flugusvæðunum í tvö til þrjú ár svo hægt sé að athuga hvort bólusetningin verji þá gegn exeminu. 

 

 

Vilhjálmur Svansson, dýralæknir, er meðlimur í rannsóknarteyminu.

 

Rannsakendur við háskólann í Bern eru einnig að fara af stað með afnæmingar með bóluefninu. Í þeim tilraunum verða hross sem nú þegar eru komin með sumarexem sprautuð á sama hátt og gert var á Keldum.

 

Í kynningarmyndbandinu segir Sara Björk Stefánsdóttir frá seinni hluta verkefnisins. „Hann snýst um að þróa afnæmingu, þar sem að hestar með sumarexem fá meðferð til að draga úr einkennum sjúkdómsins. Sú aðferð byggist á því að meðhöndla hesta um slímhúð munns með byggmjöli.“ Erfðabætta byggið sem notað er í meðferðina er framleitt í samstarfi við ORF Líftækni en í bygginu eru ofnæmisvakar úr bitkirlum smámýsins í byggfræjunum.

 

Aðferðin hefur verið prófuð á heilbrigðum hestum á Keldum með því að láta hestana vera með byggmjölsblöndu í sérstökum mélum og hefur hún skilað góðum árangri. Vilhjálmur útskýrir að hægt sé að mæla bælissvörun í heilbrigðum hestum en að nú þurfi að skoða hvernig hestar með sumarexem bregðist við. Í samstarfi við Cornell háskóla verða íslenskir hestar með sumarexem meðhöndlaðir í Bandaríkjunum. 

 

Doktorsneminn og nýdoktorinn í sumarexemverkefninu þær Sara Björk Stefánsdóttir og Sigríður Jónsdóttir voru fjarri góðu gamni í vinnu hjá samstarfsaðilunum í Sviss sem taka við hestunum. 

 

Styrktaraðilar verkefnisins:

Íslenskir sjóðir:

 

Rannsóknamiðstöð Íslands (Rannís)

Framleiðnisjóður landbúnaðarins

Rannsóknasjóður Háskóla Íslands

Eimskipafélagssjóður Háskóla Íslands

Stofnverndarsjóður íslenska hestakynsins

Þróunarfjárnefnd hrossaræktarinnar

Hrossaræktarsamtök Suðurlands

Hrossaræktarsamtök Eyfirðinga og Þingeyinga

Náttúrverndarsjóður Pálma Jónssonar

Atvinnuvega- og nýsköpunarráðuneytið

 

Svissneskir sjóðir:

 

Swiss National Science Foundation

Vetsuisse Faculty, University of Bern

Stiftung Forschung  für das Pferd

Morris Animal Foundation 

 

Hér má skoða kynningarmyndbandið og hér lesa grein frá rannsóknarhópnum um rannsóknina.

 

Á efstu myndinni má sjá (frá vinstri): Eystein Leifsson frá Export hestum og Svein Steinarsson, formann Félags íslenskra hrossabænda, ásamt rannsóknarteyminu: Ragna Brá Guðnadóttir, Vilhjálm Svansson, Sigríði Björnsdóttur og Sigurbjörgu Þorsteinsdóttur.

 

Texti: Eygló Svala Arnarsdóttir. Myndir: Gunnar Freyr Gunnarsson.